PARSELDE,SAHADA VE BELLİ ALANDA YERBİLİMSEL ÇALIŞMALAR YAPILIR İKEN JEOLOJİK BİLGİLER NASIL KULLANILIR?

Her tür zemin araştırması yapılır iken mevcuttaki jeolojik haritalardan ve jeolojik birimlerin bilgilerinden faydalanılır. 1/500000 1/250000 1/100000 1/50000 1/25000 1/5000 jeolojik haritalardan ve haritacılıkta kullanılan diğer haritalardan yararlanılır. İnceleme alanımız ve yakın çevresinin genel jeolojisi raporda anlatılır. Ayrıca çalışma alanımız inceleme alanı jeolojisi adı altında yazılır.

JEOLOJİ

GENEL JEOLOJİ

İnceleme alanı; Çalışma alanı Kocaeli Yarımadası içinde 1/50000 ölçekli Bursa G23B paftasında yer almaktadır. Kocaeli Yarımadasında Ordovisiyen-Kuvaterner yaşlı çökel kayalar yüzeylemektedir.Kocaeli yarımadası yükseliminde yer alır. Bölgede Jeolojik istifi Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı kayaçlar oluşturur. Paleozoik istif, İstanbul Paleozoiği olarak da tanımlanan kumtaşı-kireçtaşı ardalanmasından oluşur. Bu düzey Hereke, Derince, Sopalı ve İzmit’in kuzeyinde geniş yayılım sunar. Bu kesimlerde yüzeylenen arkoz, Sopalı formasyonu, kuvarsarenitler, Çenedağ formasyonu ve Kumtaşı (Grovak)–Kireçtaşı ardalanmasından oluşan Devoniyen yaşlı düzey ise Çınarlıdere formasyonu olarak adlandırılmıştır. Paleozoik istif üzerinde, bölgede Triyas yaşlı kırıntılar geniş alanlarda izlenir. Hereke, Körfez, Derince ve İzmit yerleşim alanları ve bu alanların kuzey yükseliminde izlenen bu birim iri kırıntılarla başlayıp kumtaşı ve silttaşı düzeylerine geçer. Kırıntılardan oluşan Triyas’a ait bu düzey İzmit Formasyonu olarak tanımlanmaktadır. Triyas üst düzeylerde kalın bir karbonat istifine geçer. Bu düzey genelde Hereke ve Gebze dolaylarında izlenir. Bölgede Jura çökelimi veya Jura yaşlı birimler yoktur. Triyas istifi üzerinde kırıntılarla başlayan üst Kretase yaşlı çökelim izlenir. Üst Kretase tabanındaki kırıntılar karbonat çimentolu ve yeryer kireçtaşı ara tabakalıdır. Peksimet Formasyonu olarak adlandırılan bu düzey İzmit Kuzey ve Kuzeydoğusunda mostra verir. Üst Kretase daha üst düzeylerde Kireçtaşı ve Killi Kireçtaşı litolojilerinden oluşan kalın bir istifle temsil olunur. Akveren Formasyonu olarak adlandırılan bu düzey üzerinde kesiksiz olarak izlenen kumtaşı-marn-kiltaşı ardalanmasından oluşan ve Korucu formasyonu olarak tanımlanan birim vardır. Bölgede kıyı şeridi ve kıyı düzlüğü boyunca az tutturulmuş Pleyistosen yaşlı kırıntılar ve Kuvaterner’e ait alüvyal çökeller vardır.

TEMEL BİRİMLER

Kocaeli bölgesinde bulunan temel birimler Erken Ordovisiyen yaşlı birimler başlar. Bunlar sırayla; kumtaşı seyl ardalanmalı Kocatongel formasyonu dereceli geçişli olarak kumtaşı ve şeyl ardalanmalı Bakacak formasyonu, dereceli geçişli olarak çakıltaşı, kumtaşı ve şeyl litolojili Kurtköy formasyonu, geçişli olarak ise kuvars, kumtaşı ve laminalı şeyl ardalanması, çakıltaşı ile temsil edilen Aydos formasyonudur. Erken Ordovisiyen yaşlı şeyl-kumtaşı ardalanmalı Soğuksu formasyonu Kocatongel, Bakacak, Kurtköy formasyonlarına yanal geçişli tavanda ise Aydos formasyonu ile de dereceli geçişlidir. Erken Ordovisiyen-Erken Siluriyen yaşlı kuvars kumtaşı, çakıltaşı litolojili Aydos formasyonu tabanda Kurtköy, ikinci tip istifteki de Soğuksu formasyonu ile, tavanda ise, iki istifteki Aydos formasyonu ile geçişlidir. Silttaşı-şeyl ile kumtaşı ardalanmalı Gözdağ formasyonu tabanda Aydos, tavanda ise Dolayoba formasyonları ile geçişlidir. Gözdağ formasyonunun yaşı Geç Ordovisiyen-Erken Landoveriyen, üst grovakların yaşını ise Landoveriyen olarak belirlenmiştir. Yumrukaya Grubu içinde resifal kireçtaşı ile temsil olan Dolayoba formasyonunun yaşı, Venlokiyen-Ludloviyen olarak belirlenmiştir.Birim tabanda Gözdağ formasyonu tavanda ise İstinye formasyonu ile dereceli geçişlidir. Kireçtaşı ile kalkerli şeyl-kumtaşı litolojili İstinye formasyonuna Geç Siluriyen’in üstü-Erken Devoniyen’in altı yaşı verilmiştir. İstinye formasyonu tabanda Dolayoba, tavanda ise Kartal formasyonları ile geçişlidir. Kumtaşı (grovak)-şeyl, kireçtaşı, kumlu kireçtaşı ile temsil edilen Kartal formasyonu Erken Devoniyenin üstü-Orta Devoniyen’in altı olarak yaşlandırılmıştır. Denizliköy grubu içinde Kartal formasyonu ile uyumlu olarak bulunan kireçtaşı, ortada şeyl-çört ardalanması ve tavanda genellikle kireçtaşı ardalanmalı Büyükada formasyonu yaşı Orta Devoniyen’in üst seviyeleri-Geç Devoniyen olup tabanda Kartal tavanda ise Baltalimanı formasyonları ile dereceli geçişlidir. Radyolarit, çört ve silisli şeyl ile temsil edilen Baltalimanı formasyonu tabanda Büyükada formasyonunun Ayineburnu üyesi, tavanda ise Harem formasyonu ile geçişli ve yaşı Erken Karbonifer’in alt seviyeleri olarak verilmiştir. Kireçtaşı-şeyl aradalanması, yer yer çört bantlı, kumtaşı seviyeli Harem formasyonu tabanda Baltalimanı formasyonu ile geçişli tavanda aşınmalı olup, kendinden genç birimler tarafından uyumsuz olarak örtülür yaşı Erken Karbonifer’in üstünü olarak verilir. Permiyen yaşlı Sancaktepe graniti derinlik kayacı karakterinde uyumsuz olarak Harem formasyonunun üstüne gelir. Kocaeli Triyas’ı adı ile anılan birimleri ilk olarak çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı-şeyl litolojili Kapaklı formasyonunun yaşı Geç Permiyen-Erken Skitiyen olarak kabul edilir tabanda Paleozoyik birimlerini açısal uyumsuzlukla üzerler tavanda ise Erikli formasyonu ile arasında var olan yersel uyumsuzluğuna karşın, genelde bu formasyon ile dereceli geçişlidir ve yaşı Geç Permiyen-Erken Skitiyen olarak belirlenmiştir.Kuvars kumtaşı, silttaşı, şeyl ve kumlu kireçtaşı seviyeleri içeren Erikli formasyonu tabanda Kapaklı formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir ancak iki birim arasında yersel olarak uyumsuzluk görülürken genelde geçişlidir tavanda Sarpdere formasyonuna geçişli ve yaşı Erken Geç Skitiyen olarak kabul edilmiştir. Killi, mikritik kireçtaşı ile silttaşı, şeyl ve kumtaşı litolojili Demirciler formasyonu tabanda Erikli, tavanda ise Ballıkaya formasyonları ile dereceli geçişlidir ve yaşı, Geç Skitiyen olarak verilir. Sarpdere formasyonu şeyl, kumtaşı ve kireçtaşı litolojili yaşı Skitiyen olarak kabul edilmiştir. Birim tabanda Erikli formasyonu ile dereceli geçişli üstü ise aşınmalıdır. Dolomit ve dolomitik kireçtaşı seviyeleri içeren Ballıkaya formasyonunun yaşı Geç Skitiyen-Erken Anisiyen olarak belirlenmiştir.Birim tabanda Demirciler tavanda ise Kazmalı formasyonu ile geçişlidir. Mikritik kireçtaşı ve silttaşı-marn-şeyl seviyeleri içeren Kazmalı formasyonu yaşı Geç Anisiyen-Erken Karniyen olarak benimsenmiştir. Birim tabanda Ballıkaya, tavanda ise Tepeköy formasyonu ile geçişlidir. Tepeköy formasyonu kumtaşı arakatmanlı şeyl ve marn litolojili tavanda Bakırlıkıran formasyonu tabanda Tepeköy formasyonu ile dereceli geçişlidir. Tavanda ise aşınmalı olup, Kretase-Tersiyer yaşlı birimler tarafından açısal uyumsuz olarak örtülür ve yaşı Geç Karniyen olarak kabul edilmiştir. Noriyen yaşlı Bakırlıkıran formasyonu kumtaşı, seyl, marn seviyeli ve kireç çakıltaşı, kireç kumtaşı litolojili Çerkeşli formasyonu ve Tepeköy formasyonu ile yanal ve dikey geçişlidir. Tepeköy formasyonunun olmadığı yerlerde Kazmalı formasyonunun Kuşça üyesi üzerinde uyumlu olarak yer alır. Üstü aşınmalı olup, Teksen formasyonu tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür.

KRETASE-TERSİYER BİRİMLERİ

Yemişliçay Grubu içinde kumtaşı, çakıltaşı üste doğru silttaşı ve şeyl seviyeleri içeren Teksen formasyonu kendisinden yaşlı birimler üzerine açısal uyumsuzlukla gelir. Tavanda ise, Yemişliçay grubu (genellikle İshaklı formasyonu) kamalanıp yok olduğu yerlerde de Akveren Formasyonu ile dereceli geçişlidir. Teksen formasyonunun yaşı, Geç Santoniyen-Erken Maastrihtiyen’dir. Kumtaşı, şeyl seviyeli İshaklı formasyonu tabanda Şile doğusunda Teksen formasyonu üzerinde geçişli olarak, bu formasyonun olmadığı kesimlerde de, çoğunlukla Triyas birimleri üzerinde uyumsuzluk ile yer alır. Birim tavanda ve yanal olarak Geç Santoniyen-Kampaniyen yaşlı Riva formasyonu ile geçişlidir. Bazalt, aglomera, andezit, dasit, riyolit, trakiandezit, spilit ve yeşil renkli tüfler ile arakatkı olarak kumtaşı ve şeyl litolojili Riva formasyonu tabanda ve yanalda İshaklı formasyonu ile geçişlidir. Tavanda ise hem İshaklı formasyonu ve hem de onun kamalanıp yok olduğu istiflerde Akveren Formasyonu ile geçişlidir. Kireççakıltaşı seviyeli Hereke formasyonu tabanda kendinden yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzlukla yer alır tavanda ise Akveren Formasyonu ile geçişlidir Yanalda Kutluca formasyonu ve Teksen formasyonu ile giriktir yaşı, yanalda Kutluca formasyonu ile girik olduğundan Geç Kampaniyen-Erken Maastrihtiyen olarak kabul edilmiştir. Kutluca formasyonu kendinden yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak da yer alır. Tavanda ise, Akveren Formasyonu ile geçişlidir birimin yaşı Kampaniyen olarak belirlenmiştir.Akveren Formasyonu, Çelebi üyesi, Atbaşı Formasyonu, Çaycuma Formasyonu ayrıntılı olarak çalışma alanının genel özellikleri ve stratigrafisi bölümünde incelenecektir.Atbaşı Formasyonunun Şile üyesi Atbaşı Formasyonunun olistostromal kireçtaşı içeren marn, kiltaşı ve şeyl kesimi, Gedik vd (2004) çalışmalarında “Şile üyesi” olarak adlandırmışlardır. Tavanda Çaycuma Formasyonunun Geç İpresiyen’e ait nummulitli kireçtaşı-karbonatlı kumtaşları tarafından uyumlu olarak örtülür. Üyedeki marn, kiltaşı ve şeyllerde İpresiyen yaşı veren nannoplankton faunası saptanmıştır. Bu çalışmadaki Atbaşı Formasyonunun Şile yöresindeki yaşı Geç İpresiyen’dir. Karasal kırıntılılar ile üstte kireçtaşı seviyeleri içeren Lütesiyen yaşlı Hatipler formasyonu tabanda Melemezli üyesi ile geçişli, üyenin kamalanıp yok olduğu kesimde ise, Akveren Formasyonu üzerinde açısal uyumsuz olarak yer alır. Geç İpresiyen-Lütesiyen yaşlı kireçtaşı, killi-kumlu kireçtaşı, seyl, kumtaşı litolojili Yunuslubayır formasyonu tabanda Atbaşı Formasyonu ile geçişli Hatipler formasyonu ile yanal ilişki gözlenmemiştir. Tavanda Oligosen-Miyosen birimler uyumsuz olarak gelir.

OLİGO-MİYOSEN, PLİO-KUVATERNER BİRİMLERİ

Kayalıtepe formasyonu kuvars çakıltaşı, kumtaşı seviyeleri içeren altta kendinden yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak yanalda Meşetepe formasyonu ile girik ve tavanda aşınmalıdır. Meşetepe formasyonu ile yanal girikliği nedeniyle yaşı Oligosen-Erken Miyosen olarak benimsenmiştir. Kömürlü şeyl, marn ve kiltaşı kumtaşı ve çakıltaşı ile temsil olan Meşetepe formasyonu tabanda kendinden daha yaşlı birimler üzerinde uyumsuz olarak tavanda ise çoğunlukla aşınmalıdır. Kartal formasyonundan türeme şeyl seviyeli Darıca formasyonu tabanda Triyas yaşlı birimler ile Akveren Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Tavanda uyumlu olarak çakıltaşı, çakıllı kumtaşı, kumtaşı ile silttaşı, kiltaşı ve marn litolojili Karapürçek formasyonu bulunur yaşı stratigrafik konumuna göre Pliyosen-Erken Kuvaterner olarak kabul edilmiştir. Birim tabanda Darıca formasyonu ile olası uyumlu diğer yaşlı birimlerle uyumsuz ilişkilidir. Tavanda ise Geç Pliyosen-Erken Kuvaterner yaşlı çapraz tabakalı kumtaşı seviyeli Alaçalı formasyonu uyumsuz olarak üzerler. Alaçalı formasyonunun tavanında uyumsuz olarak traverten, akarsu vadilerinde, çakıl, kum, silt ve killerden oluşan alüvyonlar kumul ve plaj kumu gelmektedir.